Hoe kun je de typologie van karakterstructuren herkennen?
Wilhelm Reich 1897-1957 was de grondlegger van karakterstructuren. Zijn diagnose- en therapiemethode was gericht op de fysieke expressie van psychische problemen. In tegenstelling tot zijn voorganger Freud raakte hij zijn patienten wel aan en probeerde het verdedigingsmechanisme van zijn clientèle te doorbreken. Op zoek naar flow achter de weerstand kwam hij 5 ‘strategieën’ tegen: terugtrekken →de Afwezige, zuigen→ de Onverzadigbare, pleasen→ de Opofferende, presteren→de Afstandelijke, controleren→ de Wantrouwige.
Herken je een structuur…? ?
De kracht van het gedachtegoed zit ‘m in het feit dat de 5 structuren zich uiten in (bijna) al onze denk- en gevoelspatronen. In eerste instantie leer je over karakterstructuren door te observeren. Bijvoorbeeld in het plaatje hierboven…. dominantie, toch?
Als iemand een sterk bovengedrag of ondergedrag naar jou vertoont kun je je dat persoonlijk aantrekken maar dan zit je al gauw in een verstrikking. Gedrag verwijst meestal naar de omstandigheden waarbinnen een karakterstructuur is ontstaan. Op die manier naar gedrag kijken zie ik als eerste winst. Dan maakt oordeel plaats voor mildheid.
We zijn allemaal, in welke mate dan ook, maskerdragers…
In je jeugdjaren was je verdedigingsstructuur een noodzakelijk mechanisme om te overleven. Je persoonlijke strategie ontstaat door een samenloop van omstandigheden, een optelsom van nature en nurture: erfelijke aanleg, gezin, sociale omstandigheden, school, etc. Vaak vertellen coachees mij in gesprekken wat er vroeger in het gezin van herkomst ontbrak, wat er niet was. De onveilige situatie is meestal de basis van het mechanisme, de structuur. De typologie van karakterstructuren herinnert ons er aan dat iedereen, op een of andere manier, last heeft van zijn eigen mechanismen.
Door karakterstructuren te gebruiken in coaching zie ik bijvoorbeeld sneller waar gedrag van de coachee vandaan komt. De verdedigingsstrategie die iemand vroeger ontwikkelde, remt op latere leeftijd flow, spontaniteit en authenticiteit. Dat is jammer en ik ga aan ’t werk met zo iemand om de tegenovergestelde richting te verkennen: leren contact te maken in plaats van wegduiken, jezelf te leren voeden in plaats van de ander doorvoor te gebruiken, grenzen te stellen in plaats van voortdurend pleasen, je met hart verbinden in plaats van afstand nemen en te vertrouwen in plaats van controle uitoefenen op de ander.
In training gebruik ik karakterstructuren i.s.m. een trainingsacteur. Verrassend is hoe snel deelnemers de neigingen van de karakterstructuur in hun eigen situatie herkennen. In de speloefening leren zij hoe om te gaan met een ‘mus’ in de organisatie die bovengedrag of ondergedrag vertoont.
Als adviseur gebruik ik karakterstructuren weer anders. Elke organisatie heeft een dominant thema als structuur. Ik help om het thema dat speelt in de organisatie te laten aarden. Hans Wopereis schreef er een mooi boek over: ‘Het Licht en de Korenmaat’
Oorspronkelijk gepubliceerd op nvo2leren op 17 mei 2011.
