In de intrigerende film Werk ohne Autor speelt acteur Tom Schilling de rol van de Duitse kunstschilder Kurt Barnert, die in zijn artistieke ontwikkeling eerst onderdrukt wordt door het Nazi-regime, vervolgens door het communistische regime in de DDR, en weer later door zijn overheersende schoonvader. Kurt Barnert moet zichzelf leren bevrijden van al deze kwellende conditioneringen om een werkelijk vrij kunstenaar te worden. Nadat het hem lukt om al het aangeleerde los te laten creëert hij schilderijen vanuit een pure expressie zonder er ‘eigenaar’ van te zijn: Werk ohne Autor. Zelden zag ik in een film de verhaallijn zo boeiend uitgewerkt in de karakters en gebeurtenissen… Maar dat laatste even terzijde…
Conditionering + Ego = Ik
Hoe lastig is het eigenlijk om onszelf te bevrijden van de conditioneringen die wij hebben ondergaan in ons eigen leven en is het mogelijk om zonder conditioneringen of ego op te groeien? Kunnen we ontsnappen aan de formule: Conditionering + Ego = Ik?
Ik denk het niet, omdat we zo zijn vereenzelvigd met de persoonlijke ervaringen uit ons verleden. Onze persoonlijkheid is eigenlijk een optelsom van al die ervaringen en die komen tot uitdrukking in onze dagelijkse gewoontes, patronen en handelingen. We zijn dus onze overtuigingen en overleving-strategieën die we hebben ontwikkeld van kind tot volwassene. We hebben die als het ware net zolang geoefend totdat er een persona ontstond; onze identificatie met onszelf. ‘Dit ben ik…’ Dit masker blijken we nodig te hebben om onszelf te profileren op het podium van de wereld. Zo laten we duidelijk zien waar we voor staan en waar we voor gaan.
Ik min identificatie = leegte of bevrijding?
Er zijn momenten in je leven dat je deze identificatie wel op moet geven: je stopt bijvoorbeeld met je baan en gooit het roer om, of je geeft je functie op om helemaal opnieuw te beginnen voor jezelf of bij een andere organisatie. Je bent dan niet meer die teamleider, de ICT-expert of de Human Resource manager, je levert je rol in als je de organisatie verlaat, net als een acteur die het podium afloopt en zijn rol achter zich laat.
Is het: Ik min Identificatie = Leegte of: Ik min Identificatie = Bevrijding? Samen met het overdragen van je verantwoordelijkheden verlies je ook een houvast, een kader binnen een organisatie, van waar uit je gewend was te denken, werken en handelen. Dat is zoals jij het deed, en waardoor anderen zeiden, ‘Oh ja, dat is typisch Hans…of typisch Jeanette…’. Hoe voelt het om geen verantwoordelijkheden meer te dragen of geen beslissingen meer te nemen voor je werk? Dat kun je als leegte ervaren omdat er iets van je persoonlijk handelen wegvalt. Aan de andere kant ontstaat er een enorme vrijheid omdat je alles opnieuw kunt en mag invullen… Wat een mega-kans in een nieuwe levensfase…!
En als je naar je gevoel aan alle verplichtingen hebt voldaan, wat zou je dan nog willen doen…?