Het karakter van je lichaam

“De expressieve bewegingen van het gezicht en lichaam dienen als eerste communicatiemiddel tussen moeder en kind. Deze bewegingen geven het gesproken woord levendigheid, energie en onthullen de gedachten en bedoelingen beter dan woorden.”

Charles Darwin 1872

Hoe ziet de fysieke expressie van ons karakter er eigenlijk uit en hoe kunnen we de lichamelijke aspecten herkennen?

Meestal is er sprake van één dominerende structuur in ons karakter en heeft deze structuur een aantal opvallende fysieke kenmerken. Zo’n kenmerk is nooit bedoeld als etiket (brede schouders, dus: de wantrouwige karakterstructuur…) maar een observering bij het onderzoek om een structuur -bij jezelf of de ander- beter te leren herkennen en begrijpen.

Een karakterstructuur is een reactie op de (onveilige) situatie in het gezin van herkomst. Die reactie laat zich zien in je denken, voelen en handelen. Een aantal lichamelijke kenmerken springen in ’t oog.

1. De persoon met de afwezige karakterstructuur ervaart dat er geen plek voor hem is: hij trekt zich terug bij sociale momenten, een maaltijd, een verjaardag of bij een conflict. Hij leert zichzelf in de achteruit te zetten, zodat de ‘onveilige’ situatie hem niet raakt. Als de ogen de vensters van de ziel zijn, dan geldt dat zeker voor deze structuur. De ogen kijken vaak ‘afwezig’. Het gezicht kan een stille of maskerachtige uitdrukking hebben. Deze structuur trekt zich terug in ’t hoofd, in z’n denken en hij onttrekt daarmee energie aan de rest van het lichaam. Deze persoon ziet er niet stevig geaard uit. De handen en voeten zijn meestal koel of koud. Een slank lichaam met soms stijve gewrichten. Het effect op de ander: ‘Je brengt me in verwarring. Ben je er nou wel of ben je er niet?’
2. Het thema van de persoon met de onverzadigbare structuur is voeding. Is hier wel genoeg voor mij? Het gevoel van tekort. Een neiging om bij de ander op zoek te gaan naar energie. De zuigende ogen lijken te vragen: What’s in it for me? Wil je me helpen? Omdat deze persoon steeds een appèl doet op de ander, kan hij vermoeiend overkomen. Dit is een uitdrukking van innerlijke leegte. Opvallend is het ingevallen borstgebied. Er is daar weinig energie. Het lichaam heeft een afwachtende houding, met eerder een zwak dan sterk spierstelsel. Deze persoon zet zichzelf ‘op slot’ in de knieën om de onzekerheid in de benen te compenseren. Het effect op de ander: ‘Er wordt energie aan mij onttrokken. Het is niet genoeg wat ik doe of geef.’
3. Als de situatie onveilig voor je is, kun je vluchten(1), onderdak zoeken bij de ander(2), maar je kunt ook gaan pleasen! Dat is wat de persoon met de opofferende structuur doet: klaar staan voor de ander. Hij is bereid om de wereld te helpen met een glimlach op het gezicht. ‘Welkom!’ De ogen zijn warm en gericht op contact. Hij verwent je met aandacht geven, daar heeft hij in geoefend. Het lichaam van deze structuur staat stevig op aarde en heeft een open houding. De armen hangen ontspannen langs het lichaam met de handpalmen naar voren, klaar om aan de slag te gaan. Soms is het hoofd versmolten met de nek, de ogen dwalen niet, maar zijn gericht op de ander. Het effect op de ander: ‘Ik voel me uitgenodigd, ik ben welkom.’
4. Op jonge leeftijd kom je in een fase waarin je gaat oefenen –in de veilige thuishaven bij je vader, moeder of verzorgers- met het openen van het hart. Als ouders blijk geven daar geen tijd voor te hebben en je afwijzen, ga je pantseren om de kwetsuur niet te voelen. Meestal wil je gewaardeerd worden op je rigide kant. Je gaat voor stoer, sterk en sportief! Dat is vanaf nu je uitstraling. Personen met de extraverte structuur zien er vaak aantrekkelijk en representatief uit. Opvallend zijn de stralende ogen in een evenwichtig gezicht. Op daadkracht gericht. Algemene indruk is dat het lichaam goed doorstroomt, toch is dat niet altijd het geval. Deze structuur kan een kort lontje hebben en aanraken… dat is niet echt zijn ding. Het effect op de ander: ‘Ik word in de buurt gehouden door aantrekkingskracht en op afstand gehouden door trots.’
5. Zelf controle en overzicht willen houden, dat is de kern van de wantrouwige karakterstructuur. Die neiging kan ontstaan als het vertrouwen in (een van) de ouders ondermijnd wordt zoals bij een echtscheiding en het gezin uit elkaar valt. Vanaf dat moment kan het kind besluiten om zelf de regie in handen nemen. Als je opgroeit vanuit deze structuur is dit later duidelijk zichtbaar in de ogen: dwingend en controlerend. Het gezicht toont geen emotie maar vooral beheersing. Vaak zien we deze persoon in ‘eenzame’ managementfuncties in de top van een organisatie. Hij is ook een archetype interimmer: hij komt, overziet en grijpt in… De bovenkant van het lichaam is over-ontwikkeld met brede schouders die stevigheid uitdrukken, maar onzekerheid verbergen. Het bovenlichaam mist de verbinding met de basis; het vertrouwen dat de aarde hem draagt. Deze persoon geeft zich niet graag over in het contact, maar houdt liever afstand. Het effect op de ander: ‘Ik voel me gevangen in je macht.’

Oorspronkelijk gepubliceerd op nvo2leren op 8 mei 2012.